برناردو برتولوچی کارگردان برنده اسکار در گذشت

برناردو‌ برتولوچی (Bernardo‌‌‌‌‌ Bertolucci) که اثر برجسته حماسی‌اش The Last Emperor (آخرین امپراطور) که برنده نه جایزه اسکار شد و کسی‌که با آثار پیشتاز دیگرش مثل Conformist (پیرو کلیسای انگلستان) و  Last Tango in Paris ( آخرین تانگو در پاریس) که در هریک به ترتیب از طریق روایت شخصی و فیلم‌برداری بی‌پروا و جسورانه به بررسی سیاست و جنسیت می‌پردازد نسل‌های فیلم‌سازان را تحت تاثیر قرار داد، در سن ۷۷ سالگی دار فانی را وداع گفت. در ادامه خبر با سینماگیمفا همراه باشید.

مسئول تبلیغاتش فلاویا چیاوی گفت که برتولوچی در حالی که در خانه‌اش در رم بود در ساعت ۷ بامداد روز دوشنبه درگذشت. او از بیماری سرطان رنج می‌برد.

برتولوچی که بزرگ‌ترین نویسنده نسل خود به شمار می‌رفت موفق شد هم در اروپا و هم در هالیوود کار کند گرچه ارتباطش با استودیوها با فراز و نشیب‌هایی هم رو‌به‌رو بود. اما حتی زمانی که هماهنگ با سیستم استودیوها فعالیت می‌کرد در ساختن فیلم‌هایی که به نوعی تصویری از دنیای درونی خودش بودند همیشه موفق بود.

اثر The Last Emperor (آخرین امپراطور) که اقتباسی از اتوبیوگرافی آخرین فرمانروای امپراطوری چین -یعنی پو‌ یی- به شمار می‌رفت با برنده شدن در هر مقوله‌ای که نامزد شده بود از جمله برنده بهترین فیلم و بهترین کارگردانی جوایز اسکار را در سال ۱۹۸۷ فرا‌گرفت. به این ترتیب او اولین و تنها ایتالیایی بود که به عنوان بهترین کارگردان اسکار گرفت.

The Last Emperor (آخرین امپراطور) از جمله فیلم‌هایی‌ست که بیش‌ترین جوایز آکادمی را برنده شد و هم‌چنین اولین اثر حماسی غربی در مورد چین بود که با همکاری دولت چین ساخته شد.

برتولوچی در ۱۶ مارس ۱۹۴۱ در خانواده‌ای ثروتمند در پارما شهری در شمال ایتالیا به دنیا آمد. از همان عنفوان جوانی از استعداد قابل ملاحظه‌ای برخوردار بود. پدرش شاعر و نویسنده معروف آتیلیو برتولوچی بود. خود برتولوچی هم در ۲۱ سالگی برای شعری برنده جایزه شد و سپس تصمیم به فیلم‌سازی گرفت.

برتولوچی در سال ۱۹۶۱ به عنوان دستیار در کنار شاعر دیگری به نام پییر پائولو پاسولینی (Pier Paolo Pasolini) در اولین فیلم اصلی او Accattone (آکاتونه)- نمایشی درباره یک بی غیرت رومی- شروع به کار کرد. فیلم اول خود برتولوچی Grim Reaper (مرگ) نام داشت که در ۱۹۶۲ ساخته شد. این فیلم از نقطه نظرات متعدد به بررسی قتل یک روسپی رومی می‌پردازد. این فیلم در جشنواره فیلم ونیز نمایش داده شد.

دو سال بعد برتولوچی با فیلم نیمه اتوبیوگرافی‌اش با عنوان Before the Revolution (پیش از انقلاب) که در پارما تنظیم شد در میان منتقدین کن حضور پیدا کرد. این فیلم به داستان دانشجوی ۲۰ ساله‌ای می‌پردازد که بین پیروی از بورژووا و مارکسیسم انقلابی گیر کرده و به ستوه آمده و از طرفی با خاله جوان جذابش به هنرپیشگی آدریانا آستی (Adriana Asti) درگیر روابط نامشروع است. این فیلم در خارج از کشور مورد تحسین واقع شد اما هموطنانش کمتر تحت تاثیر قرار گرفتند.

این فیلم برنده جوایزی شد. نشریات کاهیرز سینمایی و نشریات بین‌المللی متعدد دیگری نیز از این فیلم تجلیل کردند. برتولوچی اوایل همین سال در مصاحبه‌ای کم‌سابقه با خبرگزاری ورایتی گفت “اما بیشتر ایتالیا‌یی‌ها تحقیرم کردند. آن‌ها تا حدودی به من توهین کردند. “

خیلی زود پس از پخش فیلم، برتولوچی با آستی(Asti) ازدواج کرد اما چند سال بعد از هم جدا شدند.

برتولوچی در ۱۹۷۰ به خاطر نمایش‌نامه اقتباسی فیلم Conformist (پیرو کلیسای انگلستان) که برگرفته از رمان آلبرتو موراویا بود نامزد دریافت اولین جایزه آکادمی شد. این فیلم در دوره فاشیست ایتالیا طراحی شده است و در مورد یک متفکر شکنجه شده‌ است (به بازیگری جین لوویس تریلینگ نانت Jean Louis Trintignant) که توسط پلیس امنیتی موسیلینی به خدمت گماشته می‌شود تا برای ترور یک استاد ضد فاشیستی که زمانی هم معلم خود او بوده است به پاریس برود.

فیلم Conformist (پیرو کلیسای انگلستان) که توسط فیلم‌بردار درجه یک و همکار همیشگی برتولوچی یعنی ویتوریو استورارو (Vottorio Storaro) فیلم‌برداری شد‌ هم‌اکنون به عنوان شاهکاری از آن یاد می‌شود که بر فیلم‌سازان دیگر خصوصا کارگردانان معروف هالیوود نو‌بنیاد آن زمان مثل استیون اسپیلبرگ (Steven Speilberg)، مارتین اسکورنر (Martin Scorses)، و فرانسیس فورد کوپولا (Francic Ford Coppola) تاثیر عمده‌ای گذاشت.

اما فیلمی که به شهرت جهانی برتولوچی منجر شد Last Tango in paris (آخرین تانگو در پاریس) بود که در ۱۹۷۲ زمانی که ۳۱ ساله بود آن‌را فیلم‌برداری کرد. (تانگو) با بازی هنر‌پیشه ستاره مارلون براندو (Marlon Brando) آغاز می‌شود که در واقع یک آمریکایی میان‌سال است که از لحاظ عاطفی احساس انزوا و غربت می‌کند که سپس زن فرانسوی جوانی را با بازی ماریا اسنیدر (Maria Schneider) ملاقات میکند در حالی که هردوی آن‌ها در حال برانداز کردن آپارتمانی برای کرایه در پاریس هستند. این ملاقات سس به‌صورت یک‌سری روابط معمولی و صرفا جنسی گسترش می‌یابد.

اگرچه فیلم Tango (تانگو) یکی از مهم‌ترین فیلم‌های قرن بیستم به شمار می‌رود اما به علت صحنه‌‌ای که در آن تجاوز صورت می‌گیرد باعت مباحثات و مناظرات خاصی شد. بعد‌ها برتولوچی اعتراف کرد که این صحنه را به عنوان یک صحنه غافل‌گیر‌کننده برای هنرپیشه اسنیدر که آن موقع ۱۹ ساله بود به کار برده بوده تا بتواند از او به عنوان یک دختر و نه صرفا یک هنرپیشه واکنشی درست و طبیعی را بگیرد.

اسنیدر قبل از مرگش در ۲۰۱۱، به مصاحبه‌گری گفت که “احساس حقارت و کمی تجاوز” توسط براندو و برتولوچی به او دست داده بود. اما خود کارگردان هرگونه سوء رفتار با اسنیدر را همیشه انکار می‌کرد.

برتولوچی در مصاحبه‌ای که در ۲۰۱۱ با ورایتی انجام داد گفت: “من فکر می‌کنم که موفقیت فیلمLast Tango ( آخرین تانگو) تا حدودی مدیون همان صحنه شرم‌آورش است اما در واقع فیلم بسیار ناامید کننده‌ای بود. به ندرت پیش می‌آید که چنین فیلم ناامیدکننده‌ای بتواند موفق به جذب چنین مخاطب گسترده‌ای شود. “

Last tango (آخرین تانگو) برتولوچی را از لحاظ مسائل قانونی هم به دردسر انداخت. او را به هرزگی متهم کردند و به مدت پنج سال او را از حقوق اجتماعی‌اش محروم کردند. او گفت: “نمی‌توانم رأی بدهم و این قسمت تنبیه ماجرا بود. انگار که دیگر ایتالیایی نیستم.”

انواع تبعیدهای سیاسی در تصمیم‌گیری او برای ساختن آن‌چه که فیلم‌های دور افتاده می‌نامید و در مکان‌های دور افتاده هم آن‌ها را طراحی می‌کرد بی‌تاثیر نبودند. فیلم‌هایی از قبیل Emperore Last (آخرین امپراطور ) که در چین ساخته شد، The Sheltering Sky ( سرپناه آسمانی ۱۹۹۰) که برگرفته از رمان پول بولیز بود و در آفریقای شمالی ساخته شد و Little Buddha (بودای کوچک ۱۹۹۳)که در نپال و بوتان ساخته شد.

شهرت جهانی که Last tango برای برتولوچی به ارمغان آورد این جرئت را به او داد تا اولین محصول هالیوودی‌اش را که اثر حماسی- تاریخی جسورانه‌ای با عنوان ۱۹۰۰ بود و در ایتالیا ساخته شد را به نمایش بگذارد. ستاره‌هایی مثل برت لانکستر (Burt Lancaster)- که بسیار مشتاق بازی در این فیلم بود و به خاطر اجتناب از هر مشکلی با واسطه ترجیح داد که رایگان بازی کند- و هم‌چنین دونالد ساترلند (Donald Sutherland)، رابرت دنیرو (Robert De Niro) جوان، و گرارد دی‌پاردیو (Gerard Depardieo) در این فیلم هنرنمایی کردند. این ستاره‌ها دوشادوش کشاورزان منطقه امیلی ایتالیا بازی کردند جایی که نمایش همه‌جانبه‌ای از یک نزاع اجتماعی طراحی شده بود.

این کشمکش و هم‌چنین عکس‌العمل انتقادی آمیخته با آن تقریبا پایانی بر زندگی حرفه‌ای برتولوچی بود.

اما ده سال بعد در ۱۹۸۷ زمانی که اثر حماسی-تاریخی با شکوهش The Last emperor (آخرین امپراطور) با بازی ستاره‌هایی مثل جان لون (Jon Loon) و جون چن (June Chen) برنده دریافت نه جایزه اسکار آکادمی شده بود، پر جوش و خروش به ایالت متحده برگشت. پس از سال‌ها ارتباط ناپایدار با هالیوود، برتولوچی پیروزی اسکار‌گونه‌اش را به عنوان “احتمالا شگفت‌انگیزترین خاطره‌اش از هالیوود” عنوان کرد.

در ۱۹۹۶ برتولوچی اولین فیلمش را ساخت که در ایتالیا فیلم‌برداری می‌شد. فیلمی با زبان انگلیسی با عنوان Stealing beauty (دزدیدن زیبایی) با بازی ستاره ۱۹ ساله لیو تایلر (Liv Tyler) در نقش اول فیلم با داستانی در مورد آغاز رابطه‌ای خاص در توسکانی. او سپس با درام Besieged (محاصره شده) ساخته شده در تالاری در رم در سال ۱۹۹۸ و The Dreamers (خیال پردازان) طراحی شده در محیط پاریس در سال ۲۰۰۴- که به ستایش پاریس ۱۹۶۸ می‌پرداخت- و همین‌طور با فیلم‌هایی که با مجوز سینمایی برجسته‌اش در آن زمان ساخت به کار خود ادامه داد.

اهدای نخل افتخار جشنواره فیلم‌کن در ۲۰۱۱ برای یک عمر دستاورد و موفقیت، گولدن لیون افتخار جشنواره فیلم ونیز در ۲۰۰۷، و لئوپارد افتخار جشنواره فیلم لوکارنو در ۱۹۹۷ از جمله جوایز بسیاری بود که به وی اعطا شد. او در سال‌های ۱۹۸۳ و ۲۰۰۳، دو بار ریاست هیئت ژوری ونیز را و در سال ۱۹۹۰ ریاست هیئت ژوری کن را عهده‌دار شد.

برتولوچی علی‌رغم این‌که ظاهرا به علت جراحی‌های ناموفق دیسک کمرش که در ویلچر بود، آخرین فیلمش Me &You (من و تو) را که درامی در مورد بلوغ بود کارگردانی کرد.

بعد از ۲۳ سال این فیلم اولین فیلم او به زبان ایتالیایی بود که در مورد پسر نوجوانی‌ست که با خواهر ناتنی بزرگ‌ترش که به هروئین اعتیاد دارد ارتباط پیدا می‌کند. قسمت عمده Me&You در زیرزمینی بزرگ در منطقه تراستور رم، حوالی گوشه‌ای از محل سکونت خود برتولوچی، فیلم‌برداری شد و خارج از رقابت در سال ۲۰۱۲ در کن اجرا شد.

برتولوچی برای بار دوم با ماریا پائولو ماینو -طراح و تولیدکننده لباس- ازدواج کرد که آن هم به طلاق انجامید. سومین ازدواجش با کلارا پپلو -نمایش‌نامه نویس و کارگردان- در سال ۱۹۷۹ او را نجات داد.

طرفداران برتولوچی می‌توانند سه شنبه در تالار کاپیتول رم برای آخرین به او سلام کنند. مراسم خاک‌سپاری خصوصی خواهد بود. اما احتمالا هفته آینده مراسم یادبودی جهت شرکت عموم مردم ترتیب داده خواهد شد.

منبع: variety