فیلم «مامان» و رویای مخاطب گسترده در سینماست

آرش انیسی کارگردان فیلم سینمایی «مامان» که از کارگردانان فیلم‌اولی حاضر در جشنواره سی‌ونهم فیلم فجر بود، درباره وضعیت برگزاری این دوره از جشنواره و برخی ابهامات مطرح شده درباره جهت‌گیری آرای داوران گفت:
هر جشنواره سینمایی در دنیا افق‌های کوتاه‌مدت و بلندمدتی برای خود دارند و هدفشان متوجه کردن جامعه به یک‌سری فرم‌ها و موضوعات است. جشنواره‌ها هدفشان مدیریت فضای، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی حاکم بر سینما است و هم‌زمان سعی می‌کنند سلیقه مخاطب را سمت‌وسو بدهند.

وی تأکید کرد:
درباره جشنواره فجر هم فارغ از اینکه سمت‌وسوی این رویداد چقدر باب طبع ما به‌عنوان فیلم‌ساز است، باید بپذیریم که اصل این جهت‌گیری اتفاق درستی است و در همه رویدادهای سینمایی دنیا هم وجود دارد.

کارگردان فیلم سینمایی «مامان» ادامه داد:
درباره جهت‌دهی به سلیقه تماشاگران در جشنواره فجر هم ما هر سال با این فرآیند مواجه بودیم که مخاطب که برای تهیه بلیت اقدام می‌کرد، یک سری بلیت تهیه می‌کرد که بعضاً اطلاع هم از فیلم‌های آن نداشت. بعد از اینکه جدول اعلام می‌شد متوجه ترکیب فیلم‌ها می‌شدیم. این فرآیند باعث می‌شد مخاطبان تنها سراغ خرید فیلم‌های رضا عطاران و لیلا حاتمی نروند. مخاطب به‌صورت ناخواسته می‌توانست با فیلم‌هایی مواجه شود که شاید مخاطب چهره نداشتند و نوع روایتشان هم خاص‌تر بود. اینگونه مخاطب در معرض کار فیلم‌سازان و بازیگرانی قرار می‌گرفت که آن‌ها را نمی‌شناخت و این امکان وجود داشت که نگاه و سلیقه‌اش نسبت به سینما تغییر کند.

جشنواره سی‌ونهم از نظر تأثیر بر نگاه مخاطب موفق نبود

انیسی تأکید کرد:
در جشنواره امسال به‌واسطه شرایط کرونایی شاهد تغییر این فرآیند بودیم که مخاطبان امکان تهیه تک بلیت داشتند. جشنواره از این نظر شکست خورد. شاید در انتخاب فیلم‌ها، تنوع ژانری و ارزش سینمایی جشنواره فجر امسال موفق عمل کرده باشد اما از نظر تأثیر بر نگاه مخاطبی که قرار است در آینده بلیت سینما را بخرد موفق نبوده است. تماشاگران امسال جشنواره هم طبیعتاً سراغ فیلم‌های رضا عطاران و کارگردانانی مانند نرگس آبیار رفتند که از پیش نسبت به آن‌ها شناختی داشته‌اند.

این کارگردان جوان سینما درباره تأثیر این فرآیند بلیت‌فروشی بر اهدای سیمرغ مردمی در جشنواره امسال هم گفت:
درست است که گفتند آرا به‌صورت نسبی برای هر فیلم لحاظ شده اما کارکرد اصلی یک جشنواره مردمی که هدفش مدیریت نگاه مخاطب است، چیز دیگری است و از این منظر می‌توان حتی پسوند «مردمی» را از جشنواره امسال فجر حذف کرد. مردمی بودن به معنای اکران فیلم برای مردم نیست، به معنای مدیریت است. جدا از اینکه این سمت‌وسو به چه جهتی باید باشد مدیریت نگاه تماشاگران همیشه یکی از اهداف جشنواره‌هاست که در جشنواره فجر امسال اتفاق نیفتاد.

انیسی ادامه داد:
استقبال از فیلم‌های شناخته شده در ویترین جشنواره، تأثیر مستقیمی بر فروش فیلم‌ها در آینده هم خواهد داشت. خوشبختانه فیلم سینمایی «مامان» پنج کاندیداتوری در جشنواره امسال داشت، بازی خانم رؤیا افشار دیده شد و سیمرغ بهترین بازیگر زن را از آن خود کردند. بازخوردها از تماشاگران محدود جشنواره هم در مجموع خوب بود. این فیلم از زبان مردم و برای مردم است و گمان می‌کنم در اکران فیلم هم تماشاگران از آن راضی خواهند بود.

کارگردان فیلم «مامان» درباره شخصیت‌پردازی کاراکتر مادر در این فیلم گفت:
مادر فیلم «مامان»، مادری متفاوت در سینمای ایران اما مادری کاملاً معمولی در جامعه است. تفاوت لفظ «مامان» و «مادر» را هم برای همین در نظر گرفتیم که بدانیم با فردی مواجهیم که از فضای رسمی نیامده بلکه از دل جامعه برخاسته است.

در «مامان» جامعه را با خودش روبه‌رو کردم

وی با تأکید بر لزوم شناخت درست از جامعه برای امکان تأثیرگذاری بر جامعه گفت:
معمولاً در سینما ما وقتی صحبت از کار فرهنگی می‌کنیم، می‌گوئیم می‌خواهیم فرهنگ‌سازی کنیم. فرهنگ‌سازی اما به این معنا نیست که ما می‌خواهیم از نقطه «آ» به «ب» برویم، شما کافی است نسبت به همان نقطه «آ» که در آن هستید شناخت پیدا کنید. حال من خودم هستم که می‌توانم تصمیم بگیرم که به نقطه «ب» حرکت کنم یا نه به سمت نقطه دیگری بروم. من در فیلم «مامان» جامعه را با خودش روبه‌رو کردم. ما به‌صورت ناخواسته و ناگزیر، مدام در حال قضاوت کردن یکدیگر هستیم، فیلم «مامان» دارد سعی می‌کند با نمایش عواقب خودخواهی‌ها و تصمیمات ما، نشان دهد که چه تأثیری روی اطرافیان خود می‌گذاریم و در قضاوت‌های آینده منصفانه تصمیم بگیریم.

انیسی با اشاره به اینکه برخی مدام می‌گویند نباید یکدیگر را قضاوت کنیم، تأکید کرد:
از نظر من، ما ناگزیر از قضاوت کردن هستیم اما باید با شناخت و آگاهی‌ای قضاوت کنیم که نسبت به عواقب و هزینه‌های آن برای اطرافیانمان شناخت داشته باشیم. به‌واسطه این شناخت هزینه‌ها می‌تواند کمتر شود.

اکران آنلاین عاقلانه نیست

کارگردان «مامان» درباره برنامه‌ریزی برای اکران عمومی این فیلم در شرایط بحرانی سینماها هم گفت:
باید نشست، فکر کرد و روش متفاوتی برای برنامه‌ریزی اکران سینماها پیدا کرد. من هم دوست دارم فیلمم با تماشاگر گسترده اکران شود، فارغ از اینکه چقدر سینما برای اکران در اختیار داشته باشم، اما با توجه به شرایط، افق چندان متفاوتی نسبت به امروز نمی‌توانم متصور باشم. بالاخره نزدیک به ۳۰۰ فیلم در صف اکران هستند و ما هم باید منتظر بمانیم و متناسب با تصمیماتی که گرفته می‌شود برای اکران فیلم «مامان» برنامه‌ریزی کنیم.

وی درباره عرضه فیلم در اکران آنلاین هم تأکید کرد:
اکران آنلاین نیاز به پیش‌زمینه‌هایی مانند پایبندی به قانون کپی‌رایت دارد که بتوانیم پیگیر حقوق آثارمان باشیم و بی‌قانونی‌ها را پیگیری کنیم. ما به این سمت حرکت نکرده‌ایم و در همه بخش‌های خلاقه جامعه داریم تاوان آن را می‌دهیم، طبیعتاً تن دادن به اکران آنلاین، کار عاقلانه‌ای نیست. مگر اینکه بودجه را از جایی گرفته باشید و بازگشت سرمایه چندان برایتان اهمیت نداشته باشد. در شیوه فعلی گویی قرار نیست اقتصاد فیلم، توسط بازار تأمین شود و هدف از عرضه یک فیلم به نظر بازگشت سرمایه و سود نیست در حالی که اقتصاد فیلم‌هایی که ما می‌سازیم به‌شدت نیازمند مخاطب و تکمیل چرخه اقتصادی فیلم است که در سینمای آنلاین فعلی، این اتفاق رخ نمی‌دهد.

– مهر