یادداشتی بر فیلم خانه/اِئو | آماتور حرفه‌ای!

در سال‌های اخیر جریان اصلی سینمای ایران از لحاظ کیفیت (به نسبت کمیت آن) چنگی به دل نمی‌زد و اکنون گویا این سینمای هنر و تجربه است که با نمایش فیلم‌های نو و ساختارشکنانه‌اش، درصدد جبران این کمبود (حداقل برای مخاطبین خاص سینما) برآمده است. فیلم‌هایی که غالبا ساخته فیلم‌سازان اول است و متاسفانه سالن‌های زیادی را نیز برای نمایش، به خصوص در شهرستان‌ها، دراختیار ندارند. این بار نیز به بهانه اکران عمومی فیلم «خانه‌/‌ اِئو»، اولین ساخته بلند سینمایی اصغر یوسفی نژاد، برآن شدیم تا نگاهی اجمالی به این فیلم تجربه‌گرا داشته باشیم. فیلمی که در سی‌و‌پنجمین جشنواره فیلم فجر، از سوی بسیاری از منتقدین پدیده جشنواره نام گرفت و در جشنواره جهانی فیلم فجر نیز توانست جایزه بهترین فیلم و فیلمنامه را از آنِ خود کند. با سینماگیمفا همراه باشید.

این فیلم روایت‌گر دختری است که پس از شش سال، درست در زمان فوت پدر به خانه برمی‌گردد و مانع از انتقال جنازه وی و عمل به وصیتش، یعنی اهدای جنازه‌اش به دانشکده پزشکی برای استفاده علمی، می‌شود و در ادامه پرده از چرایی ممانعت دختر برمی‌دارد. «خانه» فیلمی پردیالوگ است که بخش عظیمی از پیام‌رسانی خود را نیز به واسطه‌ی همین دیالوگ‌هایش انجام می‌دهد. کار متشکل از چند پلان سکانس طولانی‌ست که درآمدن آن‌ها با توجه به این حجم از دیالوگ قطعاً امر دشواری چه برای بازیگران و چه برای عوامل پشت دوربین خصوصاً مدیر فیلم‌برداری و کارگردان اثر بوده است. همچنین کارگردان بازی‌های خوبی از بازیگران ناشناس‌اش گرفته است، به طوریکه می توان گفت همه‌ی آن‌ها، حتی بازیگران فرعی نیز بازی درستی از خود ارائه داده‌اند که این امر نشان‌دهنده تمرین‌های زیاد بازیگران پیش از فیلم‌برداری است.

مخاطب در این فیلم صرفا در روایتی واقع‌گرا، شاهد یک ساعت از کلنجار خانواده‌ای بر سر موضوع وصیت پدر است اما به نظر می‌رسد یوسفی نژاد (در مقام فیلم‌نامه ‌نویس) در همین مدت زمان اندک، موفق شده است کاراکترهای اصلی را معرفی کرده و در داستان فیلم نیز گره‌افکنی و گره‌گشایی ایجاد کند. روایت فیلم در لوکیشنی خارج از پایتخت (آذربایجان) و انتخاب زبان مادری (آذری) نیز از دیگر جنبه‌های مثبت فیلم «خانه» است.

«خانه»، همچون دیگر تولیدات سینمایی، بدون ایراد نیست و فیلم از میانه، تبدیل به حجم انبوهی از دعواها و گریه‌هایی می‌شود که خیلی از آن‌ها را می‌توان حذف کرد؛ چرا که دیگر چیز جدیدی به فهم ما از داستان فیلم اضافه نمی‌کنند. گره‌گشایی نیز بسیار ابتدایی و سطحی است ؛ افشای راز داستان فیلم که می توانست به روشی پیچیده‌تر و تکان‌دهنده‌تر اتفاق بیفتد، بازهم در قالب دیالوگ صورت می‌گیرد. تغییر لحن‌های بی‌مورد و ناجور نیز از دیگر نکات منفی فیلم است؛ گویی کارگردان به صورت ناخودآگاه و به اصرار، میل به گنجاندن وجوه دراماتیک در اثرش داشته است.

درپایان می‌توان گفت «خانه» اگر چه فیلمی آماتور است و شاید نتواند نظر مثبت و مساعد تمامی تماشاگران را جلب کند اما با وجود همه ضعف‌هایش، نوید فیلمساز جدیدی را می‌هد که به زبان مادری خود فیلم می‌سازد و فضایی که در آن زیست کرده است را با خرده فرهنگ‌هایش به درستی بازنمایی می‌کند؛ فیلمسازی که دست کم شهامتش دربه کارگیری فرمی متفاوت در فیلم‌سازی قابل تحسین است.