واژهی «تعلیق» در تاریخ سینما با «هیچکاک» عجین است. فیلمساز انگلیسیِ بزرگی که تعلیق برایش نه فقط تمهیدی دراماتیک و سرگرمکننده در موقعیتهای داستانی، بلکه چکیدهی جهانِ آثار او و جهانبینی شخصیاش است. تعلیق برای هیچکاک، توضیح پیچیدگیهای جهان و انسانها است؛ توضیح جدال خیر و شر و تضاد بین واقعیت و خیال. تعلیق هیچکاکی به لحاظ سینمایی و تاثیر حسی بر مخاطب منحصربهفرد است. حتی اگر نخواهیم به ابعاد پیچیده و وجوهِ مختلفِ تعلیق آثار او بپردازیم، نمیتوان از فرمول ظاهرا ساده اما بسیار اثرگذارش در کارگردانی یک صحنهی مهم و جاری کردن تعلیق در آن چشمپوشی کرد. بدین منظور چند ثانیه از یکی از بهترین فیلمهای او را با دقت بررسی میکنیم تا بفهمیم که تعلیق هیچکاکی چیست.
«پرندگان» از زبانزدترین آثار هیچکاک در زمینهی تعلیق است. تعلیقی عجیب که در بعضی صحنهها نفسمان را بند میآورد و باعث میشود که نتوانیم چشم از تماشای فیلم برداریم. یکی از سکانسهای مثالین فیلم پرندگان در زمینهی تعلیق را باید با هم ببینیم. قبل از آن باید توضیح دهم که در یک جملهی ساده، تعلیق یعنی آن چیزی که تماشاچی میداند و کاراکتر داخل فیلم نمیداند. در تعلیق، تماشاچی چند قدم از کاراکترهای داستان در دانستن اطلاعات و دیتاهای داستانی جلوتر است و به دلیل همین اطلاعات بیشتر، انتظاری برای مخاطب شکل میگیرد؛ انتظاری برای تحقق چگونگی که موجب کش آمدنِ زمان میشود. تعلیق از این جهت، نقطهی مقابلِ غافلگیری است. در غافلگیری، تاثیر یک رویداد محدود به زمانِ وقوع آن رویداد است و به دلیل اطلاع ناگهانی تماشاچی از اطلاعات داستان، شوکی چند ثانیهای دارد. اما تاثیر تعلیق، عمدتا و اساسا به پروسهی تحقق رویداد بازمیگردد و به این دلیل در یک بازهی زمانی جاری میشود. سکانس منتهی به حملهی کلاغها در فیلم پرندگان، یک تعلیقِ تیپیکِ هیچکاکی است که میتوان آن را فرموله کرد.
۱۹ پلان از سکانسی که با هم خواهیم دید به علاوهی دو پلانِ دیگر با چند ثانیه فاصله، بسیار دیدنی و دقیق است.
نظرات
سلام، خسته نباشید
خیلی آموزنده بود، انشاءالله از این دست کارا بیشتر ببینیم.
عاااالی حامد جان. همیشه سرزنده باشی! ادامه بده حتما.
عالی بود