هنر مرز ندارد: برترین فیلم‌ های زبان خارجه (قسمت اول)

اکثر دوستداران سینما فیلم‌های خود را با زبان انگلیسی مشاهده می‌کنند. تنها ایراد این طرز تماشا نادیده گرفته شدن آثاری‌ست که، با وجود انگلیسی نبودن زبان آنها (Foreign Language)، جزو بهترین و تأثیرگذارترین عناوین تاریخ سینما هستند. آمریکا و هالیوود شاید سلاطین سینمای اقتصادی باشند اما وقتی که نوبت به هنر برسد، کشورهای دیگر حرف برای زدن، زیاد دارند. کشورهایی چون روسیه، ایتالیا، ژاپن و حتی ایران عناوین شاهکاری را در اختیار صنعت سینما قرار داده‌اند. در طول تاریخ کشورهایی که زبانی غیر از انگلیسی دارند، تأثیر خارق‌العاده و غیرقابل‌‎باوری روی سینمای جهان گذاشته‌اند.

بخش Foreign Language ادای احترامی‌ست به هنر بی‌مرز

در این مطلب من قصد معرفی و ادای احترام به فیلم‌هایی را دارم که به نظرم در لیست برترین فیلم‌های زبان خارجه/Foreign Language قرار می‌گیرند. این عناوین شاید فروشی به عظمت فیلم‌های حماسی (Blockbuster) آمریکایی نداشته باشند اما داستان، شخصیت‌پردازی، ایجاد ارتباط و هنر را صد مرتبه بهتر به تصویر کشیده‌اند. به گفته‌ی Roger Ebert “هنر، قابلیت انتقال احساسات درونی یک فرد است.” و هیچ فیلمی بهتر از عناوین زبان خارجه این قابلیت را ندارد. زیبایی احساسات انسانی، زبان یا نژاد نمی‌شناسد. با هر قلمی می‌توان احساسات انسان را به زیبایی به تصویر کشید.

در این مقاله به فیلم‌هایی از سینمای ژاپن، ایتالیا و ایران می‌پردازیم. ابتدا به سرزمینی دوست‌داشتنی و عزیز می‌رویم. کشور ایران مقصد اول ماست. این لیست با یک اثر ایرانی شروع می‌شود. برای کسانی که علاقه به مشاهده‌ی این عناوین دارند، باید بگویم که این مطلب کاملاً بدون اسپویلر خواهد بود.

۵) جدایی نادر از سیمین (محصول کشور ایران) {در ژانر Drama/درام} [ساخته‌ی سال ۲۰۱۱] *برای انگلیسی‌زبان‌ها این فیلم Foreign Language تلقی می‌شود*

شاید بسیاری دلیل قرار گرفتن این عنوان در لیست من را پیروزی آن در دریافت جایزه‌ی اسکار بدانند. دلیل حقیقی این تصمیم پیروزی A Separation در بردن جایزه‌ی آکادمیک نیست. نکته‌ای که بسیاری از عزیزان نمی‌دانند این است که، آقای Roger Ebert (فردی که او را بهترین منتقد تاریخ سینما می‌دانند) فیلم A Separation را بهترین فیلم سال ۲۰۱۱ می‌دانست. درست شنیدید، بهترین فیلم Foreign Language نه بلکه بهترین فیلم سال ۲۰۱۱ (سالی که در آنن عناوینی چون War Horse، The Help، Tree of Life، Margin Call، Tinker Tailor Soldier Spy، Hugo، Midnight in Paris، Moneyball، The Descendants و Artist منتشر شدند!). در چنین سالی، Roger Ebert فیلم A Separation را برترین فیلم سال خطاب کرد.

فیلم جدایی نادر از سیمین، به کارگردانی اصغر فرهادی و با بازی پیمان معادی و لیلا حاتمی، توانست جوایز Oscar و Golden Globe را از آن خود کند. داستان این فیلم ماجرای زن و شوهر جوانی را دنبال می‌کند که دیدگاه‌های کاملاً متفاوتی، نسبت به یکدیگر، دارند. شخصیت سیمین (به بازیگری لیلا حاتمی) قصد سفر به خارج از کشور را داشته و از طرف دیگر شخصیت نادر (به بازیگری پیمان معادی) قصد دارد در ایران بماند و از پدر خود، که کنترل خود را از دست داده، مراقبت کند. داستان فیلم روی اتفاقات زندگی این دو نفر و تأثیر عقاید و اعمال آنها روی دخترشان تمرکز می‌کند.

اگر قصد تماشای فیلمی ایرانی، که توسط جشنواره‌های بین‌المللی مورد تشویق و توسط Roger Ebert کبیر برترین فیلم ۲۰۱۱ خطاب شده می‌گردید، فیلم جدایی نادر از سیمین (A Separation) بهترین انتخاب برای شماست. فیلم فروشنده (The Salesman) شاید فروش بهتری داشته باشد، اما هنوز هیچ کدام از آثار اصغر فرهادی به جایگاه جدایی نرسیده‌اند.

۴) Parasite (محصول کشور کره‌ی جنوبی) {در ژانر Black Comedy Thriller/طنز سیاه هیجانی} [ساخته‌ی سال ۲۰۱۹]*تحت عنوان کره‌ای 기생충، یا همان Gisaengchung*

دلیل انتخاب این اثر خیلی ساده و منطقی‌ست. این فیلم کره‌ای، توانست تاریخ را با بردن Oscar بهترین فیلم سال رقم بزند. شاید از خودتان بپرسید: “چه بخشی از بردن جایزه‌ی اسکار بهترین فیلم سال خاص است؟ هر سال یک عنوان این جایزه را می‌برد.” در جواب باید گفت، این عنوان اولین فیلم غیرانگلیسی‌ست که در طول تاریخ سینما موفق به دریافت این جایزه شده است. در کنار این موضوع، فیلم Parasite در دوران بسیار دشواری منتشر شد و توانست با بردن ۴ جایزه‌ی Oscar، مردم کشورش را امیدوار و خوش‌حال کند. در کنار انتقال احساسات انسانی، برخی از فیلم‌ها مسئولیت شادی و افتخار کشور خود را نیز به عهده می‌گیرند. از افتخارات این اثر می‌توان به بردن Oscar بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین فیلم‌نامه‌ی اوریجینال و بهترین فیلم بلند بین‌المللی اشاره کرد.

فیلم Parasite به کارگردانی Bong Joon-ho، با فیلم‌نامه‌ای نوشته‌شده توسط Han Jin-Won و ایفای نقش بازیگرانی چون Song Kang-ho، Lee Sun-kyun و Chon Yeo-jong نقطه‌ای درخشان در تاریخ کشور کره جنوبی و سینمای جهان را رقم زد. داستان فیلم، خانواده‌ای فقیر را دنبال می‌کند که نقشه‌ای جالب دارند. نقشه‌ی آنها ورود به خانه‌ی خانواده‌ای ثروتمند است. حالا سوأل پیش می‌آید که این اتفاق چگونه می‌افتد؟ با اقدام هر یک از اعضای خانواده، برای دریافت جایگاه خدماتی در خانه‌ی خانواده‌ی Park. این فیلم بی‌نهایت غم‌انگیز و در آن واحد زیبا و خارق‌العاده‌ست. از سینماتوگرافی تا بازی‌ها و نویسندگی، همه‌ی جوانب عالی اجرا شده‌اند.

جالب است بدانید این فیلم اولین‌های بسیاری را برای سینمای جهان رقم زد. یکی از این اولین‌ها، اولین فیلم غیرانگلیسی (Foreign Language) که برنده‌ی جایزه‌ی بهترین بازیگری انجمن Screen Actors Guild شد، بود. درصد سود فروش این فیلم نیز تحسین‌برانگیز است. با بودجه‌ای برابر با ۱۵ میلیون دلار، Parasite توانست فروشی ۲۵۰ میلیون دلاری را تجربه کند. با کم کردن سود سرمایه‌گذاران (که معمولاً برابر با بودجه + ۱۵ تا ۳۰ درصد جبران انتظار می‌باشد) می‌توان پی برد که ۱۷٫۵ تا ۱۹٫۵ درصد از فروش کلی این فیلم به سرمایه‌گذاران تعلق دارد و ۸۲٫۵ تا ۸۰٫۵ درصد باقی آن سود خالص است. اگر قصد مشاهده‌ی فیلمی را دارید که بسیاری از اولین‌های سینما را رقم زد، از تمامی جوانب تحسین‌برانگیز بود و به تازگی نیز منتشر شده، من این فیلم را پیشنهاد می‌کنم.

۳) Cinema Paradiso (محصول کشور ایتالیا) {در ژانر Drama/درام} [ساخته‌ی سال ۱۹۸۸]*تحت عنوان ایتالیایی Nuovo Cinema Paradiso*

عنوانی زیبا ساخته‌ی کشور ایتالیا، اثری که عشق به سینما را به مخاطبین نشان داد. چه کسی تا به حال به نحوه‌ی اداره‌ی یک سینما فکر کرده است؟ اگر جواب شما مثل من مثبت باشد، از زیبایی‌هایی که این فیلم به نمایش می‌گذارد لذت خواهید برد. برخی باور دارند که اگر یک فیلم بر اساس واقعیت ساخته شده باشد، شانس بیشتری برای بردن جایزه‌ی باارزش Oscar دارد. این فیلم در مسیر اثبات این حرف قدم برمی‌دارد. فیلمی ایتالیایی با الهام از اتفاقات واقعی که حس و حال جادوی سینما را به مخاطبین نشان می‌دهد. شاید پیش خود فکر کنید “اگر این اثر آن‌قدر خوب و جذاب است، چرا نفر سوم؟” با مطالعه‌ی ادامه‌ی مقاله و آشنایی با نماینده‌ی دوم ایتالیا، دلیل این انتخاب را می‌فهمید.

اثری به کارگردانی Guiseppe Tornatore، فیلم Cinema Paradiso، داستانی جذاب و زیبا دارد. داستان این عنوان با الهام از وقایع واقعی خانواده‌ی Protti ساخته شده است. این خانواده‌ی ایتالیایی سینمایی در شهر Mantua، واقع در ایتالیا، را اداره می‌‎کردند. سینمایی که از سال ۱۹۰۴ تا کنون همچنان فعالیت خود را ادامه داده است. البته با شرایط کنونی ویروس کرونا و آینده‌ی تاریکی که منتظر سینماهاست، احتمال بسته و خاموش شدن میراث این مکان خارق‌العاده زیاد است. بازیگران این اثر شامل Jacques Perrin، Philippe Noiret، Leopoldo Trieste، Marco Leonardi، Agnese Nano و البته Salvatore Cascio می‌شوند.

تهیه‌کنندگان این اثر Franco Cristaldi و Giovanna Romagnoli هستند. مسئولیت ساخت موسیقی جادویی این اثر هم به عهده‌ی Ennio Morriconeی معروف بود. حضور پسر او برای همکاری (Andrea) به داستان کلی خانوادگی محور این فیلم قوت می‌بخشد. این اثر جایزه‌ی Oscar بهترین فیلم Foreign Language را همچون سایر فیلم‌های این لیست برد. در صورتی که به دیدن داستانی خانواده محور علاقه دارید، این فیلم را شدیداً پیشنهاد می‌کنم.

۲) Life is Beautiful (محصول کشور ایتالیا) {در ژانر Comedy Drama/طنز درام} [ساخته‌ی سال ۱۹۹۷]*تحت عنوان ایتالیایی La Vita è Bella*

زمانی که حرف انتقالات احساسات به میان باشد، هیچ فیلمی به پای بار احساسی و عصبی Life is Beautiful نمی‌رسد. احساساتی که طی مشاهده‌ی این فیلم تجربه خواهید کرد، با تمامی عناوین سینمای آمریکایی فرق دارد. این انتقال احساسات نه تنها متفاوت است، بلکه صدها برابر از رقبای آمریکایی خود برتر بوده و در انجام وظیفه‌ی خود بی‌نقص عمل می‌کند. فیلمی که تا این اندازه مخاطب خود را درگیر کند و به فکر وا دارد، شایسته‌ی بهترین القاب ممکن است. آقای Roberto Benigni موفق شد بخاطر ایفای نقش خود در La Vita e Bella، اولین جایزه‌ی بهترین بازیگر مرد Oscar (برای یک فرد با زبانی غیر از انگلیسی) را دریافت کند. این فیلم برای جبهه‌ی عناوین Foreign Language افتخارات بسیاری را کسب کرده است.

از موفقیت باورنکردنی آن در گیشه گرفته تا تبدیل شدن آن به یکی از تحسین‌برانگیزترین فیلم‌های تاریخ از نظر منتقدین. تمامی جوانب این فیلم به بهترین شکل پیاده‌سازی شده و مخاطب را به خود جذب می‌کنند. کارگردانی، نقش‌آفرینی‌ها، داستان و ترکیب بی‌نظیر Comedy و Drama، فیلم Life is Beautiful را به اثری ابدی تبدیل کردند. نکته‌ی جالب این‌جاست که حتی خود استاد Benigni هم انتظار این حجم از موفقیت را نداشت. او طی سخنرانی Oscar خود این‌گونه گفت که:

معذرت می‌خوام ولی من فقط برای دریافت یک جایزه متن نوشته بودم. انگلیسی من زیاد خوب نیست و الان خیلی احساساتی شدم. باعث افتخاره که من این ۲ جایزه رو (بهترین بازیگری و بهترین فیلم Foreign Language) برای خودم، عزیزانم و کشورم به خونه می‌برم. واقعاً انتظار نداشتم که امشب با ۲ تا از این پسرای طلایی (اشاره به ظاهر جایزه‌ی اسکار) برم خونه. بازم بی‌نهایت ممنونم از همه‌تون.

عنوان La Vita e Bella فروشی برابر با ۲۳۰ میلیون دلار را با خود به همراه داشت (که شامل فروش ۵۷٫۶ میلیون دلار می‌شد). این میزان فروش بالا، فیلم Life is Beautiful را به دومین فیلم پرفروش زبان خارجی، در آمریکا، تبدیل کرد. اثر بی‌نظیر Roberto Benigni یکی از پرفروش‌ترین فیلم‌های غیرانگلیسی تاریخ نیز هست.

فیلم La Vita e Bella توسط Roberto Benigni کارگردانی و نویسندگی شده است، در حالی که Nicola Piovani مسئولیت ساخت موسیقی این عنوان را پذیرفته بود. Roberto Benigni نقش اصلی و همسر او، خانوم Nicoletta Braschi، نقش مکمل را بازی کردند. داستان فیلم در مورد زندگی یک زوج ایتالیایی (به همراه پسرشان) و تجربه‌ی آنها در دوران جنگ جهانی دوم و کمپ‌های آشویتس/Auschwitz است. این فیلم غم و سختی دوران تاریک جنگ جهانی دوم را به بهترین شکل نشان می‌دهد و داستانی بی‌نظیر را بیان می‌کند (که به راحتی به مخاطب منتقل می‌شود).

اگر به دنبال تجربه‌ای احساسی و تحسین‌شده به زبان شیرین و شاعرانه‌ی ایتالیایی هستید، که به بهترین شکل غم و Drama را با Comedy ترکیب کرده، این فیلم پیشنهاد من به شماست.

۱) Seven Samurai (محصول کشور ژاپن) {در ژانر Epic Samurai Drama/درام سامورایی-حماسی} [ساخته‌ی سال ۱۹۵۴]*تحت عنوان ژاپنی 七人の侍، یا همان Shichinin no Samurai* ^بهترین فیلم Foreign Language^

چه کسی نمی‌توانست حدس بزند که این اثر شماره‌ی یک را از آن خود خواهد کرد؟ من می‌توانم دلیل خود برای انتخاب این فیلم، جهت قرار گرفتن در لیست بهترین‌ها را به یک اسم خلاصه کنم. Akira Kurosawa. آقای Akira Kurosawa یکی از بزرگ‌ترین و محترم‌ترین کارگردان‌های تاریخ سینمای جهان است. این فیلم قهرمان بی‌رقیب سینمای آسیا، الماس درخشان سینمای شرق و گل سر سبد آقای Kurosawa می‌باشد. فیلم Seven Samurai آن‌قدر بزرگ است که درباره‌ی آن می‌توان ۳ مقاله‌ی کامل و پرجزئیات نوشت. میراث این فیلم پایان ندارد و بی‌انتهاست. چه چیزی هست که تا به حال در مورد این فیلم گفته نشده باشد؟ در زمان تولید، این فیلم پرخرج‌ترین فیلم تاریخ سینمای ژاپن بود (با بودجه‌ای برابر با ۱۲۵ میلیون ین). از هنگام عرضه تا کنون، Seven Samurai تأثیر ابدی روی سینمای جهان گذاشته است. این تأثیر تا حدی بزرگ بود که در نظرسنجی BBC، پس از گذشت ۶۴ سال (و در سال ۲۰۱۸)، بهترین فیلم Foreign Language تاریخ نام گرفت.

فیلم Seven Samurai توسط Akira Kurosawa کارگردانی، نویسندگی و ادیت شده، بازیگرانی چون Toshiro Mifune، Takashi Shimura، Keiko Tsushima و Isao Kimura در این عنوان ایفای نقش کرده و Sōjirō Motoki نیز مسئولیت تهیه‌کنندگی آن را به عهده داشته است. این اثر استانداردی جدید برای سینمای آسیا مشخص کرد. استانداردی که هنوز کسی قادر به ارتقای آن نبوده است. عنوان Shichinin no Samurai در زمان خود پرفروش‌ترین فیلم ژاپن بود. داستان این فیلم در سال ۱۵۸۶ رخ می‌دهد (در طول دوران Sengoku ژاپن) و اعضای یک روستای کشاورزی را نشان می‌دهد که هفت Ronin (سامورایی بدون استاد) را استخدام می‌کنند تا از محصولات خود در مقابل دزدهای کثیف و بی‌افتخار دفاع کنند. این اثر جواب دندان‌شکنی بود به سبک Western آمریکا. با شخصیت‌پردازی‌های بی‌نظیر، زوایای فیلم‌برداری خارق‌العاده، موسیقی بی‌نقص استاد Fumio Hayasaka و داستانی جذاب و در عین حال ساده، Seven Samurai میراثی شکست‌ناپذیر به وجود آورد که مرزهای Western آمریکا را رد کرد.

در انتها نکته‌ای را در مورد این اثر به مخاطبان عزیز یادآور می‌شوم. این فیلم جزو عناوین انگشت‌شماری‌ست که توسط وب‌سایت Rotten Tomatoes نمره‌ی ۱۰۰ از ۱۰۰ را دریافت کرده است. برای کسانی که سینما می‌خوانند و یا حتی مردم عادی، این فیلم ۱۲۰% پیشنهاد می‌شود. این اثر، نتیجه‌ی تلاش کامل و فرای تصور آقای Kurosawaست. در انتهای این مقاله قصد داریم که به ۳ تا از ادای احترام‌های آثار سینمایی به این عنوان بی‌نظیر بپردازیم (در این بخش اسپویلرهای بزرگی راجع به این آثار وجود دارد).

1. ادای احترام‌های George Lucas: بسیاری از المان‌های داستانی Seven Samurai در فیلم STAR WARS A New Hope حضور دارند (دومین فیلم از تأثیرگذارترین فیلم‌های تاریخ). قسمت Bounty Hunters در سریال STAR WARS Clone Wars داستان خود را کامل از Shenchinin no Samurai اقتباس کرده است. ۴ Bounty Hunter (شکارچیان جایزه‌بگیر معمولاً استادی ندارند پس می‌توان گفت Ronin) و ۳ جدای در این قسمت حضور دارند. Anakin (جدای بدون استاد)، Ahsoka (با ترک معبد و پشت سر گذاشتن Anakin، بی‌استاد می‌شود) و Obi Wan (که به خاطر مرگ استادش، بدون استاد است). پس می‌توان گفت در این قسمت ۷ Ronin یک روستا را نجات می‌دهند.
2. ادای احترام‌های جهان انیمیشن: انیمه‌ی معروف و محبوب Samurai 7 و انیمیشن A Bug’s Life پیکسار، هر ۲ به این اثر ادای احترام کرده‌اند.
3. ادای احترام فیلم‌های ایرانی : بله، درست شنیدید، فیلم‌های The Invincible Six (ایرانی آمریکایی) و شهر موش‌ها (با شخصیت موشیرو میشونه) نیز به این اثر خارق‌العاده ادای احترام کرده‌اند.
4. ادای احترام فیلم Magnificent Seven: شاهکار Kurosawa تا حدی بزرگ بود که سینمای رقیب او (Western) برای تجربه‌ی دوباره‌ی موفقیت و احیای ژانر خود، عنوانی به نام Magnificent Seven را ساخت، که با وجود حضور ستاره‌های بی‌شماری همچون; Yul Brynner، Eli Wallach، Steve McQueen و Charles Bronson قادر به تکرار موفقیت Seven Samurai نشد.

در نهایت می‌توانم بگویم “سینما جهانی از زیبایی، سختی‌ها، اکشن و فانتزی را در اختیار ما قرار می‌دهد. برخی از فیلم‌ها تجربیاتی را به ما نشان می‌دهند که در حالت عادی غیرممکن است و برخی دیگر ما را به دوردست‌ترین نقاط می‌برند تا فانتزی‌هایمان به واقعیت تبدیل شوند.“