چرا Frozen مزخرف‌تر از آن چیزی است که فکرش را می‌کنید!

کارتون Frozen به عنوان یکی از محبوب‌ترین و پرفروش‌ترین انیمیشن‌های تاریخ شناخته می‌شود، اما آیا واقعا لایق این همه محبت و توجه مثبت است؟ حقیقتا اینطور فکر نمی‌کنم! اگر فروزن جزو کارتون‌های فاجعه بار زندگیتان هست با خواندن ادامه مطلب می‌فهمید که بی‌جهت برخلاف جریان آب شنا نمی‌کردید و اگر هم فنِ فروزن هستید بخوانید به امید این‌که به راه راست هدایت شوید!

در این مقاله ابتدا به نقاط ضعف فروزن پرداخته و سپس به نقاط قوت احتمالی که در نظر شما آمده‌اند و علت این‌که چرا بسیاری از آن‌ها حقیقت ندارند می‌پردازیم!

فروزن راجع به دو خواهر (آنا و السا) است که در خانواده‌ای سلطنتی به دنیا آمده‌اند که از قضا یکی از آن‌ها (السا) دارای قدرت‌های جادویی است! خوب مشکل اول همین‌جاست! واقعا برای شما سوال نشده که قدرت السا از کجا آمده؟! آیا یک طلسم است؟ یا یک ژن جهش یافته؟ حتی سوال دیگری نیز مطرح می‌شود و آن این‌که آیا افراد دیگری نیز مانند السا پیدا می‌شوند که از قدرت‌های جادویی بهره ببرند؟ آخر نمی‌شود که همینطوری محض رضای کارگردان کارکتری با قدرت‌های فرا انسانی خلق شود؟ انگار در فروزن می‌شود!

السا و آنا

خوب بریم سراغ ادامه داستان: السا به طور ناخواسته با قدرت جادوییش که باعث یخ زدن همه چیز می‌شود به آنا آسیب می‌رساند و پادشاه و ملکه فرزندان خود را پیش ترول‌های سنگی مهربان و عالِم (!) می‌برند تا راه حلی برای این مشکل پیدا کنند. ترول سنگی آنا را معالجه می‌کند و به السا راجب قدرت‌هایش هشدار می‌دهد و می‌گوید:«ترس دشمن توست!» خوب شما هم مثل من انتظار دارید پادشاه یک مملکت مدبرانه عمل کند و به درستی دنبال راه حل بهتر و دراز مدتی برای این مشکل باشد؟ خوب در فروزن از این خبرها نیست! پادشاه دختر خود را در اتاقی زندانی کرده و برای سال‌ها از نظرها پنهان نگه‌ می‌دارد! چه راه حل زیبایی! بهتر از این نمی‌شد این مسئله را حل کرد! تنها سوالی که پیش می‌آید اینجاست که چند سال طول می‌کشد تا السا به طور کامل دیوانه شود و برای درمان بیماری‌های روانی‌ای که در این مدت گرفتارش خواهد شد به سراغ دکتر روان‌شناس برود؟!

السا سال‌ها در اتاقی به تنهایی زندگی می‌کند!

در ادامه پدر و مادر آن‌ها طی سانحه‌ای در اقیانوس غرق می‌شوند. آه انگار قرار است ما اشک بریزیم و با السا و آنا همدردی کنیم اما چون کارکترها اصلا پردازش نشده‌اند برایمان هیچ اهمیتی ندارد! در واقع تنها علت مرگ آن‌ها این است که از شرشان در ادامه داستان خلاص شویم.

خوب حالا آنها بزرگ شده‌اند و السا پس از سال‌ها که در اتاق خودش تنها بوده خیلی شیک و مجلسی در جشن تاجگذاری شرکت می‌کند و آنا هم که قرار است در ادامه نماینده خانم‌های جوان و پراراده و مستقل باشد در اولین برخوردش با یک مرد (پرنس هانس) عاشق او می‌شود و تصمیم می‌گیرد با او ازدواج کند! این کاملا متضاد چیزیست که انتظار می‌رفت. صد البته من نمی‌گویم می‌بایست یک کارکتر کامل و بی‌نقص طراحی می‌شد، شما را نمی‌دانم ولی اگر برای نشان دادن من همچین شخصیت سست عنصر و ضعیفی خلق می‌شد، این را یک توهین به خودم به حساب می‌آوردم.

از آن طرف نیز السا دسته کمی از خواهرش ندارد! او که از همه آدم و عالم می‌ترسد (ناگفته نماند بسیاری می‌گویند او نیز دختری بسیار قدرتمند است و می‌تواند نماینده خوبی! برای بانوان در کارتون‌های دیزنی باشد) بعد از دعوایی که طی جشن تاج‌گذاری رخ می‌دهد، متواری شده و سرزمین خود را با یخ و برف می‌پوشاند.

حال وظیفه شخصیت استقلال طلب داستان یعنی آنا است تا به دنبال خواهر خود رفته و او را متقاعد به بازگشتن کند. در راه آنا دوباره با جوان دیگری(کریستوف) برخورد می‌کند و باز هم عاشق او می‌شود! واقعا!؟ آیا دیزنی می‌خواهد به دختران جوان یاد بدهد که می‌توانند روی پای خود بایستند یا این که با دیدن هر مردی عاشق او شوند؟ جای تامّل دارد!

آنا به قصر السا می‌رسد ولی السا یک دنده‌تر از این حرفاست و او را ناخواسته طلسم می‌کند (آیا این دو نمی‌توانند مانند دو انسان بالغ با یکدیگر صحبت کنند؟) حالا وظیفه کریستوف است که از آنا مراقبت کند و دنبال راه حلی باشد. او که با همان ترول‌های مذکور نیز آشناست (در واقع به طرز بی منطقی آنها از کریستوف نگه‌داری می‌کنند و خانواده او هستند) آنا را نزد آنها می‌برد. ترول‌ها هم که در عمل نقش چندان مهمی ندارند و مثل قدرت السا از ناکجا آباد آمده‌اند و کسی از گذشته آنها اطلاع ندارد، شروع به آواز خواندن راجع به عشق و این‌جور چیزها می‌کنند تا اوضاع آنا وخیم می‌شود تا حدی که حتی نمی‌تواند روی پای خودش بایستد! کار که به اینجا کشیده می‌شود همان ترول پیر عالِم از راه می‌رسد و به آنها می‌گوید تنها عشق واقعی می‌تواند او را نجات دهد.

ترولی دانا که از ناکجاآباد پیدایش شده!

کریستوف آنا را به معشوق اول آنا یعنی هانس برمی‌گرداند. هانس هم از قبل برای دستگیری السا رفته و اتفاقا موفق هم شده. هنگامی که آنا و هانس به یکدیگر می‌رسند در لحظاتی مثلا رمانتیک که عشق واقعی می‌خواهد تاثیر خود را نشان دهد به ناگاه هانس چهره‌ی واقعی خود را رو می‌کند و به عنوان شخصیت بد داستان ظاهر می‌شود و ما هم خود را به کوچه علی چپ می‌زنیم که مثلا نمی‌دانستیم او کاسه‌ای زیر نیم کاسه دارد و با کارگردان همراه می‌شویم تا هر چه سریعتر به این یک ساعت و چهل دقیقه رنج و درد ما پایان دهد.

در آخر نیز دو خواهر برای کمک به یکدیگر می‌شتابند و هر دو با عشق واقعی که نسبت به هم دارند یکدیگر را نجات می‌دهند و همه چیز دقیقا مطابق پیش بینی‌مان پیش رفته و داستان به خوبی و خوشی تمام می‌شود.

همان فرمول همیشگی!

داستان فروزن اقتباسی ضعیف از ملکه برفی هانس کریستین اندرسون است که با پررویی تمام بدون حتی ذره‌ای شخصیت پردازی عمیق نمایش داده می‌شود. اگر فیلم را دیده باشید متوجه شده‌اید که ما در خلاصه بالا چند کارکتر انیمیشن که اتفاقا در دقایق طولانی از فیلم حضور دارند را حذف کرده‌ایم و هیچ لطمه‌ای به داستان وارد نشد. از جمله این دو کارکتر می‌توان به اولاف (Olaf) و سون (Sven) اشاره کرد. نه من نمی‌گوییم اولاف کارکتر با نمکی نیست! اما هیچ هدف دیگری جز نرم کردن لقمه گیر کرده در گلویمان ندارد تا مبادا فروزن باعث خفگی مردم شود! سون هم معلوم نیست یک گوزن شمالی‌ است یا یک سگ گنده شاخدار! رفتارهایی که او از خود بروز می‌دهد حقیقتا باعث می‌شود فکر کنیم که برای پردازش شخصیت این نقش چه در ذهن عوامل فیلم می‌گذشته؟! وجود این همه کارکتر فرعی بدون هدف تا پایان انیمیشن نشان دهنده این است که احتمالا خود کارگردانان و نویسندگان فیلم از جذاب نبودن و کم کشش بودن داستان اطلاع داشته‌اند و با این حربه تلاش کرده‌اند تا فروزن را محبوب کنند و موفق هم شده‌اند!

اولاف شخصیتی بی‌هدف و احمق ولی بامزه(!)

فروزن در اصل هیچ چیز جدیدی نسبت به دیگر کارتون‌های پرنس و پرنسسی دیزنی ندارد. همان فرمول قدیمی آشنای دیزنی است که بارها و بارها از آن استفاده کرده‌اند و به طرز عجیبی هربار جواب می‌دهد. اما یک چیز دیزنی برای این انیمیشن قابل ستایش است: تبلیغات! دیزنی واقعا در زمینه انجام تبلیغات و هایپ می‌تواند مدال طلا را از آن خود کند. هایپ دیزنی آن‌قدر موفق بوده که باعث شد این انیمیشن مزخرف و بی‌درو پیکر با وجود کاندیداهایی مانند انیمیشن بی‌نظیر باد برمی‌خیزد یا کارتون جذابی مانند ارنست و سلستین جایزه اسکار بهترین انیمشن سال را از آن خود کند.

نکته این‌که موفقیت فروزن تنها به فروش خود انیمشن خلاصه نمی‌شود. چه عروسکها، لباس‌ها، کیف‌ها و بسیاری از وسایل دیگری که بعد از انتشار فروزن در فروشگاه‌ها عرضه شدند و سود فوق‌العاده‌ای را برای دیزنی رقم زدند.

خوب حالا فرصت این است که ببینیم چرا مهم‌ترین نقاط قوت بیان شده برای فروزن سوء‌تفاهم‌هایی بیش نیستند.

بیایید از بارزترین ویژگی گفته شده برای آن شروع کنیم؛ به تصویر کشیدن پرنسس‌هایی که مثلا برخلاف پرنسس‌های فیلم‌های دیگر هستند و شخصیت‌هایی مستقل از مردان را به ما نشان می‌دهند! واقعا این یکی بزرگترین بلوفی است که می‌توان راجع به این فیلم زد و آیا می‌دانید این سوء‌تفاهم از کجا ناشی می‌شود؟ همه و همه زیر سر یک آهنگ است! بله رهایش کن یا همان “Let it Go!” خودمان. در انیمشین صحنه‌هایی که با این آهنگ همراه می‌شوند طوری به ما القا می‌کنند که انگار السا قدرت درونی خود را پیدا کرده و به خود جرات آزاد و رها بودن از افکار دیگر مردم را می‌دهد. اما خیلی طول نمی‌کشد تا ببینیم همه آنها سرابی بیش نبوده و السا به محض این‌که با خواهرش و دیگر مردم روبرو می‌شود دوباره همان ترس و ضعف نفس قدیمی به سراغش می‌آیند و همه آن آهنگ را پوچ و تهی نشان می‌دهد. شخصیت آنا هم که حرفی برای گفتن باقی نمی‌گذارد. این درست که او هم‌بازی درست و حسابی نداشته، خودش در اول کار تنهایی به دنبال خواهرش می‌رود و در آخر باعث پایان خوش داستان می‌شود ولی دختری که توانایی کنترل هیجاناتش را ندارد، پی در پی عاشق هر پسری می‌شود که سر راهش قرار می‌گیرد و آنقدر احمق است که به عواقب کارهایش فکر نمی‌کند به نظرم گزینه مناسبی برای نمایندگی شخصیت بانوان جوان نیست. پیشنهاد می‌کنم اگر می‌خواهید انیمیشنی مشاهده کنید که توانایی دختران را به خوبی به تصویر می‌کشد سری به آثار میازاکی از جمله ناوسیکا از دره‌ی باد (Nausicaa of the Wind Valley) یا شهر اشباح (Spirited Away) بزنید.

قضاوت با شما! خودتان کدام یک را به عنوان شخصیتی قوی‌تر انتخاب می‌کنید؟

دومین ویژگی‌ای که خیلی از تماشاگران علی الخصوص کودکان پسندیده بودند، موسیقی و آهنگ‌های باکلام فروزن است. بگذارید بگویم که این موضوع مقداری سلیقه ایست. در زمینه موسیقی بی‌کلام فروزن نسبتا خوب عمل می‌کند. به شخصه تعدادی از ساندترک‌های آن را بسیار دوست داشتم (از جمله ساندترک‌های روز تاج‌گذاری (Coronation Day) یا والس زمستان (Winter’s Waltz) ولی در زمینه موسیقی باکلام… خوب باید بگویم فروزن شورش را در می‌آورد! جدا از این‌که حرکات کارکترها در زمان نمایش آهنگ‌ها را نمی‌پسندیدم (نه از نظر فنی بلکه از نظر ظاهری) ولی تعداد خیلی خیلی زیادی آهنگ برای شرح قسمت‌های کلیدی داستان واقعا آزار دهنده و بیجا به نظر می‌رسد. به عنوان مثال برای بیان چیزی حدود ده سال از زندگی آنا و السا و حوادث غم‌انگیز و موثری مانند مرگ پدر و مادر این دو، عوامل سازنده انیمیشن تنها به یک دوست داری آدم برفی بسازی؟ (Do you want to Build a Snowman) قناعت کرده‌اند که این کار باعث سطحی و گذرا جلوه کردن این سلسله رویدادهای تاثیرگذار می‌شود. البته ناگفته نماند شاید یکی از تصمیم‌های مثبت اعضای انتخاب صداگذاران، انتخاب آدینا منزل (Idina Menzel) برای صدای السا بود. اگر از افتضاح اسکار آدینا منزل فاکتور بگیریم می‌توان گفت او به خوبی کار خودش را انجام داده و اجازه داده آهنگ سازان هر بلایی می‌خواهند سر صدای او بیاورند.

آهنگ سازان فروزن؛ کریستین اندرسون لوپز و رابرت لوپز

مشکل سوم نبود هیچ پیشینه‌ و علتی برای کارکترهای فرعی داستان مثل اولاف، ترول‌ها و دوکِ ویسلتون(Duke of Weselton) است. ببینید تا حدودی این قابل قبول است که نمی‌توان به گذشته و پردازش همه شخصیت‌ها رسید ولی از بعضی‌ها واقعا نمی‌توان گذشت. به عنوان مثال همین دوک ویسلتون را در نظر بگیرید. در اول انیمیشن او جوری بازی می‌کند که انگار می‌خواهد نقش منفی را ایفا کند ولی ناگهان می‌بینیم که او به پیرمرد خرفتی تبدیل شده که از سر کم عقلی رفتارهایش را بروز می‌دهد. یا ترول‌ها که خیر سرشان نقش به این بزرگی را بر عهده دارند هیچ سابقه، تاریخچه، علت وجودی و عملا هیچ چیز ندارند! صرفا بوده‌اند، هستند و خواهند بود! اگر از دوک ویسلتون بگذریم از این یکی واقعا نمی‌توان گذشت. این مشکل برای اولاف هم صدق می‌کند! قبول که اولاف بامزه است، جوک می‌گوید و مارا می‌خنداند، ولی واقعا هدفی جز این ندارد؟ این حقیقتا مسخره است. نکته دیگر اولاف این‌ است که از کی تا حالا السا یاد گرفته کارکترهای برفی زنده بسازد؟! آیا چون حد محدودیت قدرت السا معلوم نیست سازندگان هر کاری بخواهند می‌توانند بکنند؟!

در کل پس از تماشای کارتون به این نتیجه رسیدم که فروزن به درد کسانی نمی‌خورد که می‌خواهند انیمشنی عمیق، پرمعنا و ظریف تماشا کنند که برای مشاهده کارتون حسابی، عناوین زیادی پیدا می‌شوند؛ از جمله آثار استودیو جیبلی مانند باد بر می‌خیزد (the Wind Rises) یا قبرستان کرم‌های شب تاب (the Grave of the Fireflies) یا انیمشن‌های غربی مانند آهنگ دریا (Song of the Sea) که البته پس از فروزن عرضه شد یا همین ارنست و سلستین (Ernest and Celestine) که در کنار فروزن نامزد اسکار شده بود و به راستی انیمیشن دلنشینی بود.

از روی ظاهرشان قضاوت نکنید! هر دوی این انیمیشن‌ها به شدت جذابند!

به هر حال امسال دوباره چشم‌مان به جمال یکی دیگر از پرنسس‌های دیزنی، موانا(Moana)، روشن می‌شود و باید ببینیم تا دوباره دیزنی چه آشی برایمان پخته. البته باید بگویم برعکس درهم پیچیده (Tangled) که در آن زمان ذهنیتم را نسبت به انیمیشن پرنسسی بعدی دیزنی مثبت کرد، فروزن باعث شده تا کاملا با نگاهی محتاطانه به سراغ موانا بروم، مبادا بار دیگر فریب تردستی‌های دروغین کمپانی والت دیزنی را بخورم.